اثر سطوح مختلف روی خاک در رشد و انباشتگی این فلز در خردل اتیوپی (Brassica carinata) و خردل هندی (Brassica juncea) با تاکید بر گیاه‌پالایی

سابقه و هدف: همگام با رشد روزافزون صنعت و فنآوری، ورود آلاینده‌های زیست محیطی و در صدر آن‌ها فلزات سنگین به خاک، موجب نگرانی جامعه جهانی پیرامون خطرات احتمالی آلودگی منابع خاک در جهان شده است. روی یکی از فلزات سنگین ضروری در همه گیاهان عالی است که در بسیاری از اعمال زیستی نقش دارد، ولی در غلظت‌های بالا می‌تواند علاوه بر اثرات منفی در رشد و نمو گیاهان، سبب به خطر انداختن سلامت انسان و بقیه موجودات زنده مصرف کننده گردد. این تحقیق میزان تحمل، انباشتگی و توان گیاه‌پالایی دو گونه خردل اتیوپی (Brassica carinata) و خردل هندی (Brassica juncea) رشد‌ یافته در خاک آلوده شده به غلظت‌های مختلف روی را مورد مطالعه قرار داد. مواد و رو‌ش‌ها: گیاهان در خاک‌های آلوده شده با غلظت‌های ۵۰۰ و ۱۰۰۰ میلی‌گرم بر کیلوگرم روی در گلخانه رشد یافتند. آزمایش در طرح کاملاً تصادفی و به‌صورت فاکتوریل انجام شد. فاکتور اول سطوح روی و فاکتور دوم گونه‌های گیاهی بود. گیاهان پس از ۷ هفته کشت در آغاز فاز زایش، جهت سنجش برخی خصوصیات رشدی، غلظت روی و مقدار رنگیزه‌های فتوسنتزی برداشت شدند. یافته‌ها: نتایج مطالعه نشان داد که به‌جزء کاهش طول ریشه تحت تیمار ۱۰۰۰ میلی‌گرم بر کیلوگرم روی در خردل اتیوپی، تیما‌رهای روی بر بقیه صفات رشد هر دو گیاه اثر معنی‌داری نداشتند. هر دو گیاه شاخص تحمل تنش بالایی را نسبت به روی نشان دادند. با افزایش آلودگی روی در خاک، غلظت این فلز در ریشه و بخش هوایی هر دو گیاه به‌طور معنی‌داری افزایش یافت. بیشترین میزان تغلیظ زیستی ریشه و بخش هوایی و فاکتور انتقال در تیمار ۵۰۰ میلی‌گرم بر کیلوگرم روی در هر دو گیاه مشاهده شد. در خردل اتیوپی تیمار ۱۰۰۰ میلی‌گرم بر کیلوگرم روی منجر به کاهش کلروفیل a و نسبت کلروفیل کل به کاروتنوئید گردید، ولی تیما‌رهای روی اثر معنی‌داری در میزان رنگیزه‌های فتوسنتزی گیاه خردل هندی نداشت. نتیجه‌گیری: در سطوح مختلف آلودگی روی، هر دو گونه قادر به تحمل و تجمع روی بودند، به‌طوری‌‌که در هر دو گونه با افزایش میزان آلودگی روی در خاک شاخص تحمل تنش افزایش یافت. بیشترین میزان تغلیظ زیستی و فاکتور انتقال هر دو گیاه تحت تیمار ۵۰۰ میلی‌گرم بر کیلوگرم روی اتفاق افتاد. تحت تیمار ۱۰۰۰ میلی‌گرم در کیلوگرم روی، خردل هندی توانست در بخش هوایی حدود 05/0 درصد روی انباشته نماید که 5/1برابر بیشتر از خردل اتیوپی بود. لذا، گیاه خردل هندی نسبت به خردل اتیوپی دارای عملکرد بهتری جهت استفاده در فرایند گیاه‌پالایی روی می‌باشد.